ประวัติ

     พระราชวังสนามจันทร์ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกขององค์พระปฐมเจดีย์ ๑ กิโลเมตร ตั้งอยู่บนพื้นที่ที่เรียกว่าหมู่บ้านเนินปราสาท ซึ่งสันนิษฐานว่า แต่เดิมนั้นพื้นที่บริเวณหมู่บ้านเนินปราสาทนั้นเคยเป็นที่ตั้งของพระราชวังของพระมหากษัตริย์ในสมัยโบราณ เนื่องจากเป็นพื้นที่ที่มีลักษณะเป็นเนิน และมีคูน้ำล้อมรอบ โดยบริเวณใกล้ๆกับเนินปราสาทนี้จะมีสระน้ำอยู่แห่งหนึ่งมีชื่อเรียกขานกันว่า สระน้ำจันทร์ ซึ่งในอดีตนั้นสันนิษฐานว่าเคยเป็นบ่อน้ำที่ใช้ในการทำพิธีดื่มน้ำสัตยาบรรณ ซึ่งภายหลังรัชกาลที่ ๖ ได้ทรงนำชื่อสระน้ำจันทร์มาตั้งเป็นชื่อของพระราชวังสนามจันทร์แห่งนี้ โดยในปัจจุบันสระน้ำจันทร์มีชื่อเรียกว่า สระบัวนั่นเอง

     โดยพระราชวังสนามจันทร์นั้นพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖ ทรงมีพระราชดำริที่จะสร้างพระราชวังขึ้นเพื่อใช้ในการแปรพระราชฐานมาประทับ ณ จังหวัดนครปฐม เพื่อมาสักการะองค์พระปฐมเจดีย์ และดูแลงานด้านการบูรณะองค์พระปฐมเจดีย์ โดยได้ทรงเลือกพื้นที่บริเวณหมู่บ้านเนินปราสาทในการก่อสร้างพระราชวัง โดยได้พื้นที่ทั้งหมด ๘๘๘ ไร่ ๓ งาน ๒๔ ตารางวา เริ่มทำการก่อสร้างในปีพุทธศักราช ๒๔๕๐ ออกแบบและควบคุมการก่อสร้างโดย พระยาวิศุกรรมศิลป์ประสิทธิ์ หรือ น้อย  ศิลปี

     นอกจากพระราชวังสนามจันทร์จะใช้เป็นที่ประทับในการแปรพระราชฐานแล้วยังทรงใช้เป็นที่มั่นและที่หมายในการเป็นเมืองหลวงแห่งที่ ๒ ของประเทศ เพื่อรองรับในกรณีที่อาจจะเกิดวิกฤตการณ์ต่างๆขึ้นกับประเทศได้ และใช้เป็นที่ตั้งของกองบัญชาการเสือป่าอีกด้วย

     ในช่วงปลายรัชสมัยของรัชกาลที่ ๖ ตั้นรัชกาลที่ ๗ พระราชวังสนามจันทร์ได้อยู่ในการดูแลของศาลากลางจังหวัดนครปฐม และภายหลังได้มีการน้อมเกล้าฯ ถวายคืนพระที่นั่งและพระตำหนักให้กับสำนักพระราชวังเป็นผู้ดูแล เมื่อวันที่ ๑ ธันวาคม ปีพุทธศักราช ๒๕๔๖